اهمیت ریتم در موسیقی
نکته مهم : این مقاله تنها بخشی از گفت و گوی مورد بحث (اهمیت ریتم در موسیقی -پارت اول ) میباشد . لطفا برای استفاده هر چه بیشتر، فایل صوتی این پادکست رو گوش کنید .
همچنین میتونید در پادکست قبلی یعنی پادکست شماره 18 ، موضوع جذاب کسب درآمد از خوانندگی رو گوش کنید.
سلام عرض میکنم خدمت دوستان عزیرم ، خوش اومدین به سری پادکست های سایت انزوحکمت. در خدمت شما هستیم و امروز زحمت دادیم به آرمین ضرابی عزیزکه متخصص در سازهای کوبه ای و ریتم شناسی هستند و قراره که راجب یکی از موضوعات بسیار خوب یعنی” اهمیت ریتم در موسیقی” صحبت کنیم.آرمین جان بفرمایید:
آرمین ضرابی:
سلام انزو جان وقتت بخیر و امیدوارم که شاد و تندرست باشی .خیلی خوشحالم که صداتو میشنوم و خوشحالم که در خدمت دوستان و مشتاقان هنر هستم.
انزو حکمت :
خیلی ممنون از وقتی که گذاشتی با اینکه میدونم خیلی درگیری و تمرین و کلاس داری و مرسی که وقت گذاشتی
آرمین ضرابی:
خواهش میکنم باعث افتخاره.
انزو حکمت:
خب به نظرم شما شروع کن و راجب اهمیت ریتم در موسیقی برامون صحبت کن که چرا مهمه(شاید یک نفر به خودش بگه من میخوام نوازنده گیتار یا پیانو شم ، در اینجا ازت میخوام بگی که چرا ریتم مهمه؟)
آرمین ضرابی:
از اونجایی که خودت استاد سازهای کوبه ای هستی من جسارت میکنم جواب بدم ولی طبق دستور شما من باید بگم که خب انزوجان اگه من بخوام راجب اهمیت ریتم در موسیقی صحبت کنم که باید بگم ریتم نه تنها در موسیقی بلکه در همه جا مهم است
(حتی توی راه رفتن و فعالیت های روزانه) ولی حالا ما میخوایم راجب موسیقی صحبت کنیم و به طور کلی ریتم از نظر من یعنی رعایت کردن و نواختن یکسری فواصل زمانیه(یکسان یا غیریکسان) با چاشنی ضربات ضعیف و قوی(در حقیقت ضربات پیانو و فورته) .
در موسیقی شاید بعضی از عزیزان با این آشنا نباشند ولی درحقیقت یک وسیله برای دسترسی بسیار مهم در زمینه ریتم وسیله ای به نام “مترونوم”است که میتونه یک ریتم رو به خوبی و با هماهنگی صحیح تعریف کنه و در نهایت یک نوازنده ،ریتم رو خیلی دقیق و اصولی به کمک مترونوم اجرا کند.
تقریبا صد درصد مواقع اون ترک یا موسیقی ای که ضبط میشه ، مخصوصا اگر یک سازی رو داشته که بخواد ریتم رو اجرا کنه باید حتما توی استودیو مترونوم روشن بشه و نوازنده از مترونوم پیروی کنه وگرنه این کار با مشکلات زیادی روبرو میشه .
انزو حکمت:
خب چرا ریتم در موسیقی اهمیت داره؟
آرمین ضرابی:
بزارین با یک آهنگ مثال بزنم;زمانی که بخوایم راجب یک موسیقی که مورد علاقه اکثر مردم است صحبت کنیم باید بگم که خب موسیقی پاپ یا با کلام است یا بی کلام و موسیقی ای که باکلام است اون بخشی است که خواننده هم به کار اضافه میشه و یک جذابیتی رو به کار اضافه میکنه و Instrumental یا همون بی کلام هستن که از یکسری سازها تشکیل شدن.
حالا اهمیت ریتم در موسیقی اینه که تمام اون حسی که به یک شنونده یا بیننده میگیرد بدون اینکه خودش متوجه بشه از ریتم است و بعد از اون میتونه در ملودی و قالب های هارمونیک و چیزهای دیگه باشه اما باید بگم چیدمان اصلی آن ، از بررسی ریتم سکشن میباشد .
و از یکسری سازها تشکیل شده که شامل : ساز درامز که مادر سازهای کوبه ای است ،ساز گیتار بیس و ساز یا سازهای پرکاشن که میتونه در حقیقت شامل کونگا ، جیمبی و چیزای مختلفی بشه و بعد اون میایم سراغ یک سری موارد که شامل گیتار و آکومپانی ریم رو اجرا میکنه و غیره…
حالا اگه بخوام راجب اهمیت ریتم در موسیقی دقیقتر حرف بزنم دقیقا مثل ضربان قلبه و به همون اندازه در موسیقی اهمیت دارد و نبض یک آهنگ است و قطعا دوستانی که با ساز ریتمز اشنایی دارن اینو میدونن و من برای دوستانی که آشنایی ندارن میگم .درامز میشه ساده ترین ساز کوبه ای که توانایی اجرای همه ی ریتم ها به صورت بین المللی رو داره .
درواقع لقب ساز درامز “قلب ارکست” است و در حقیقت یک نوازنده ی درامز باید بسیار تبهر داشته باشه در اجرا و طراحی ریتم و به طبع نوازنده ی پرکاشن و گیتار بیس هم باید این توانایی رو داشته باشن.
یک نوازنده در حفظ ریتم یا همون اصطلاح “تایمینگ” اینقدر باید حرفه ای شود که زمان بندی و نگهداری ریتم رو خیلی خوب پیش ببره.ریتم یکی از ارکان مهم موسیقی است ولی من واقعا بدون هیچگونه تعصبی این رو میگم.
دلیل تفاوت حس در شنیدن آهنگ ها
انزو حکمت:
یکی از دلایلی که حس یکسری از آهنگ ها متفاوت است به خاطر همین ریتم های متفاوتی هست که به کار بردند ، می باشد و حالا متاسفانه یا خوشبختانه اینروزا میبینیم که توی موسیقی پاپ ایران خیلی کارها شبیه هم شدند و یکی از دلایل متداول آن برای ریتم سکشنی است که در کارها استفاده میشود و کارها همه تقریبا شبیه هم شده است.
آرمین ضرابی:
بله دقیقا همینطوره چون متاسفانه موسیقی یه بخش زیادی رو داره به صورت تقلیدی پیش میره و به این شکل شده که میبینن یک آهنگ معروف میشه و یک شخص دیگه میگه که خب منم بیام یه چیزی شبیه این بسازم در صورتی که موسیقی و تمام اون زنده بودن موسیقی به خلاقیت آن است و ما نمیگیم که الگوبرداری کار بدیه ولی خب کلاهبرداری کار اشتباهیه .
چه بسا خیلی وقتا میبینیم که خواننده ها و آرتیست های بزرگ خودمون یکسری چیزها روی ریتم موسیقیشون اجرا میکنن که توی اجرای زنده یک تفاوت هایی در زمینه ریتم ایجاد شده و حتی خیلی وقت ها ریتم موسیقی کون فیکون میشه یعنی کاملا به یک ریتم دیگه ای تبدیل میشه و خیلی وقتا هم ممکنه به کار بیاد چون وقتی توی فضای کنسرت اجرا میشه نیاز به شور و هیجان بیشتری داره و اون ریتم و اهمیت ریتم در موسیقی است که اون رو به خواننده و تماشاچی و مخاطبین تزریق میکنه.
بررسی اینکه نگه داشتن ریتم به عهده ی چه کسی است؟
انزو حکمت:
آرمین جان خب قطعا من و تو خیلی با این برخورد کردیم که خواننده های گروه در زمینه اهمیت ریتم در موسیقی میگن من خواننده هستم و وظیفه ام خوندنه و این وظیفه ی ارکست هست که بتونه ریتم رو نگه داره و من بخونم ، آیا به نظر تو این حرف درسته یا نه؟
آرمین ضرابی:
انزو جان خب دقیقا همینطور که گفتی خیلی باهاش برخورد کردیم و متاسفانه خیلی اوقات هم خاطرات خوشی ازش نداشتیم .
چه بسا با خواننده های خوبی هم کار کردیم که در همه ی زمینه ها عالی بو دن ولی در بحث ریتم میلنگند و نظر من اینه که اصلا این حرف درست نیست چون که هرکسی به طریقی (مثلا توی رانندگی تو باید توی مسیر مشخصی رانندگی کنی و اگه کم و زیاد بشه هم کنترل کردن ماشین سخت میشه و هم جدا از اینا جریمه میشی و حوادث پیش میاد) حرکت داره یا دایمانیک داره باید از یک ریتمی تبعیت کنه.
(اهمیت ریتم در موسیقی)
شاید همیشه یک ریتم ثابت نباشه (فایل صوتی این پادکست رو گوش بدید) میتونه یک ملودی زیبا درقالب همین سرعت اجرا بشه (برای درک بهتر،ویدیوی آموزشی این صفحه رو ببینید.)
و به نظر من خواننده ها خیلی خیلی بیشتر به معلومات ریتمیک و دانش ریتمیک احتیاج دارن و اگر این قضیه و اهمیت ریتم در موسیقی رو بتونن آموزش ببینند یا تمرین کنند علاوه برمخاطب ، خودشون هم به آن حس بهتری دارند و اصطلاحا میتونن در خواندن با ریتم بازی کنند.
خلی وقتا متاسفانه میبینیم که خواننده ها روی استیج پا ضرب میگیرن و این واقعا کار اشتباهیه ( چندثانیه به عنوان اکت مشکلی ندارد.) ولی من حالتی رو من میگم که استرس رو توی صورت خواننده میبینم و اگر شناختی از یک ریتم داشته باشه بهتره که به اون گوش کنه و طبق اون بخونه و تمرکز در خواندن باشد، خیلی بهتر هم میتونه اجرا کنه.
(اهمیت ریتم در موسیقی)
همیشه قرار نیست ریتم ها به صورت ساده باشند ،بعضی وقتا ریتم ها به صورت ضربات ضعیف و قوی میباشند و اینها رو اگر خواننده ها و نوازنده های ما (مخصوصا نوازنده های غیر از سازهای کوبه ای) به شناختی از آن برسند قطعا از اجرای خودشون بیشتر لذت میبرند.
آیا اهمیت ریتم ، لازمه ی آهنگسازی است یا خیر؟
(اهمیت ریتم در موسیقی)
انزو حکمت:
دقیقا همینطوره،حالا من میخوام یک مرحله برم جلوتر و بگم شاید برای کسایی که علاقه زیادی به موسیقی دارن این سوال پیش بیاد که وقتی میخوایم آهنگسازی کنیم آیا لازمه که اهمیت ریتم و تخصص آن رو بدونیم؟باید بگم بله و شاید جالب باشه براتون چیزی که باعث میشه خواننده ها ملودی های پیچیده تری رو بتونن بنویسن این فهم و درک آن ها از ریتمیکه.
حتی همون ملودی هم ریتم داره .(شما میتونی کارایی که ملودی قوی داره رو توی کارای محسن ناجو مخصوصا این مورد آخررو بشنوی.)
در خیلی از کارهای محسن نامجو میتونی ببینی که ریتم هاش، ریتم های مرسومی نیست( ریتم های هفت هشت یا ریتم های پنج هشت با شمارش های متفاوت) و این است که بین خواننده و قطعات موسیقی تفاوت ایجاد میکنه و شاید یک شنونده معمولی این رو تشخیص نده .
حتی یک درصد زیادی برای اینه که وقتی شما سبک رو متفاوت میکنی(مثلا توی سبک های جز و بلوزیکی از اتفاقات و ارگان های اصلی اهمیت ریتم در موسیقی و ریتم های غیر متعارف است.)
(اهمیت ریتم در موسیقی)
آرمین ضرابی:
بله دقیقا همینطوره انزوجان;مخصوصا اشاره ی شما به سبک موسیقی جز و من اگه بخوام راجب این سبک موسیقی صحبت کنم باید بگم که سبک موسیقی جز بسیار جذاب و فنی است و در کل دنیا سبک های مختلفی از آن وجود داره ولی اگه بخوایم معنی اصلی جز “ترکیب ریتم و هارمونی” است و دلیل اینکه دلنشین است برای اکسنت ها و ضربات ناگهانی آن است و اینقدر روی ریتم و اهمیت ریم در موسیقی سوار هستند که برای ما که شنونده هستیم بسیار جذاب است.
انزو حکمت:
من فکر میکنم یکی از دلایلی که همه وارد این ژانر نمیشن ، اینه که مثل موسیقی پاپ ، نمیشه با حداقل دانش وارد اون شد و به خاطر همینه که خیلی خاصه و افراد کمی واردش میشن چون بسیار سخت است.(هم از لحاظ هارمونی و هم از لحاظ ریتم سکشن هایی که وجود داره)
(اهمیت ریتم در موسیقی)
آرمین ضرابی:
دقیقا همینطوره و ما الان میبینیم که سال هاست موسیقی پاپ و علی الخصوص در داخل یکسری ریتم هایی رو میشنویم که فقط به قول شما داره تکرار میشه و اگر بخوایم بگیم توی ایران شرایط چجوریه میتونم بگم کلا سه یا چهار ریتم در تنظیم استفاده نمیشود (اینکه یکسری ها میان و کیک درامز رو عوض میکنن و جای دیگه میذارن یا اینکه الگوی Hihat رو عوض میکنند باعث نمیشه که ریتم عوض بشه).
من واقعا خیلی ساله که در ایران اهنگ Bossanova وfunk و Reggae خوبی نشنیدم و همش یک 4/4 ساده(یا به قول خودمون 8bit یا مثلا یه 8/6 سنگین توی مایه های اسلوراک (یا به قول بچه های الان “دامبولی”) و در بعضی جاها قشنگه ولی خب یک خواننده باید بتونه ریتم های مختلف رو بشناسه و تجربه کنه مخصوصا وقتی اینهمه تنوع ریتمیک داریم که هنوز من خیلی از ریتم ها ر و نشنیده باشم.
(اهمیت ریتم در موسیقی)
انزو حکمت:
بعد از این میخوام راجب شعور ریتمیک در موضوع اهمیت ریتم در موسیقی صحبت کنیم با هم.
آرمین ضرابی:
یه چیزی که دوست داشتم خیلی گذرا بهش اشاره کنم بحث این موضوعه که من چند سال است اینو میبینم که متاسفانه حتی در دانشگاه هایی که در ایران موسیقی تدریس میشه(علی الخصوص جهانی)،میتونمم بگم در آنجا ریتم تعطیل است و برای اونها اهمیت ریتم در موسیقی قابل فهم نیست و من کلاسی تحت عنوان ریتم ندیدم و اگر هم باشه فکر میکنین چیه؟وزن خوانی.
وزن خوانی با ریتم شناسی خیلی فرق داره و اینکه ما مترونوم رو روشن کنیم و سرعت ما فلان قدر است (برای درک بهترویدیوی آموزشی این صفحه رو ببینید.)
در واقع ما داریم وزن خوانی رو میگیم و اینها اصلا ریتم شناسی نیست.ریتم شناسی تکلیفش مشخصه و فاصله ی زمانی و ضربات قوی و ضعیف آن مشخص است .(برای درک بهتر ، ویدیوی آموزشی این صفحه رو ببینید.)
(اهمیت ریتم در موسیقی)
انزو حکمت:
خب شاید یک نفر بگه من دوست دارم موسیقی ایرانی کار کنم و دوست ندارم موسیقی جهانی کار کنم
آرمین ضرابی:
اشکالی نداره،در همون موسیقی ایرانی هم ما ریتم داریم و خیلی از الگوهای ایرانی فقط اسم ریتم ها عوض شده (مثل ریتم معروف ما در ایران که 8/6 است) و شاید توی ایران فضای اون ریتم، قری و شادتر باشه ولی تمام این ریتم ها ،با ساز درامز یا پرکاشن قابل اجرا هستند و اهمیت ریتم در موسیقی مهم است.
(اهمیت ریتم در موسیقی)
یه زمان هست که (مخصوصا توی سازهای کوبه ای که تمبک یا دف قبل از اینکه این اسم ها رو داشته باشن یک ساز کوبه ای بودن) یک خواننده داره آهنگ آقای شجریان رو میخونه و یک نوازنده ی تمبک هم همراهی میکنه و اگر یک خواننده ی دیگه یک آهنگ از گوگوش بخونه،آیا اون نوازنده ای که تمبک میزنه میتونه همراه اهنگ گوگوش هم بزنه؟
متاسفانه باید بگم که نمیتونه و باید یک انتقادی کلی کنم که ما واقعا باید یک مقداری تعصبات رو کنار بگذاریم و در کارمون نوآوری داشته باشیم و اهمیت ریتم در موسیقی رو بهتر درک کنیم.
تمبک نوازی یا دف نوازی سنتی بسیار زیبا هست و من خودم خیلی لذت میبرم ولی میخوام بگم که میشه با تمبک حتی اهنگ Funk رو زد; مثلا آقای قمصری با اینکه ستار میزنند پترن های موسیقی funk وBossanova رو میزنند یا حتی آقای شجریان که دراین زمینه نوآوری داشتند.
