آنچه در این مقاله میخوانیم: دوبله فارسی
دوبله فارسی
سلام دوستان عزیز به پارت دوم از نقد و بررسی فیلم رستگاری در شاوشنگ خیلی خوش اومدین . قبل از هر چیز اگه پارت اول از ای پادکست که به همراه ابوالفضل بوستانی ضبط شده رو نشنیدین پیشنهاد میکنم به این صفحه برید . بدون شک دوست داران هنر دوبله بسیار استفاده خواهند برد .
نکته : در این مقاله تنها بخشی از این پادکست رو برای شما به شکل تحریر درآوردیم ، پیشنهاد میکنم برای استفاده کامل از این پادکست ، اون رو به صورت صوت بشنوید که در این صفحه وجود داره .
در این پادکست میخواییم در ادامه مبحث ، به دوبله فارسی و کم کاست های اون بپردازیم.
شعور در دوبله فارسی
انزو حکمت :
من وقتی میخوام یک شخصیت رو گویندگی کنم ، دوبلوری کنم و در واقع دوبله فارسی کنم ، باید بتونم اون شخصیت رو قبل از اینکه بخوام دوبله کنم در خودم به وجودش بیارم .
ابوالفضل بوستانی :
باریکلا دقیقاً . باید اون شخصیت رو که میخوام دوبله کنم تحلیل کنم ، تمام نقاط ضعف و قوت اون رو به کار بگیرم ، از نوک سرش تا نوک پاش رو بسنجم و ببینم تا بتونم به خوبی بشناسم و در نهایت دوبله فارسی خوبی رو داشته باشم .
چه بسا که هم تیپ بشم با اون شخصیت ، برخورد کنم با اون شخصیت در واقعیت . یعنی من رفته باشم در بتن جامعه اون تیپ شخصیتی رو دیده باشم و حالا بگم آها مثلاً این تیپ شخصیتی این خصوصیات رو داره و من باید در خودم بتونم به وجود بیارم تا بتونم به خوبی از عهده دوبله اون به خوبی بر بیام .
و بعد از اون با چاشنی کار خودم به یه شکل مفیدی دربیارمش. و این رو میتونیم بگیم شعور دوبله که در دوبله فارسی گذشتگان به راحتی میتونیم ببینیم .
پشت این کار یه شعوری وجود داره ، یک مغز متفکری وجود داره که باید بتونه دوبلور از اون به خوبی برخوردار باشه . مثل الان که هوش مصنوعی اومده یک موتوری داره در واقع دوبلورم یه موتور جستجو داره یه مغز متفکر داره .
اما متاسفانه در دوبله های امروزی این فقدان شعور در واقع در اینجا حس میشه و علت اون هم عدم سواد درست حسابی و کافی در مورد این موضوع در دوستان وجود داره و از طرفی سهل انگاری کردن در موزد دوبله و ساده انگاری دوبله باعث شده که دوبله های امروزی فاقد شعور دوبله باشه .
تاثیر عدم دسترسی به امکانات انسانی در هنر دوبله
انزو حکمت :
در ایجاد اون شعور در دوبله ، چقدر مدیر دوبلاژ تاثیر گذاره و چه میزان خود اون دوبلوره ؟
به عنوان مثال شما به عنوان یک مدیر دوبلاژ یه موقع میخوای یه فیلمی رو شروع کنی به دوبله کردن. خب نگاه میکنی میبینی که من چقدر ابزار انسانی برای دوبله این فیلم دارم؟ مثلاً نگاه میکنی میبینی من ۲۰ تا دوبلور بیشتر ندارم الان . یعنی در واقع دسترسی به ۲۰ تا دوبلور بیشتر ندارم، حالا این وسط آیا مدیر دوبلاژ میتونه کاری کنه از همون محدودیت ها از همون ۲۰ تا دوبلوری که داره بهترین برداشت رو بکشه بیرون؟
ابوالفضل بوستانی :
خیلی نکته خوبی رو اشاره کردی .حتی میتونم بگم گاهی هم این ماجرا بخاطر فقدان اعتماد نسبت به دوبلورهای جوان اما حرفه ای اتفاق میفته.
به عنوان مثال در همین فیلم رستگاری در شاوشنگ هم میتونیم ببینیم که من انشالله در خود سکانسهام خدمتت عرض میکنم ، ما چون فقدان اعتماد در دوبلور داشتیم یا دوبلور کم داشتیم میبینیم که یک دوبلور جای دو یا سه تا شخصیت صحبت میکنه.
مگه دوبلور کم داشتیم اونجا؟ نداشتیم نه مدیر دوبلاژ به علت وسواس و عدم اعتماداین کار رو انجام داده . مثلاً آقای تورج مهرزادیانی که در سکانس اول این فیلم جای وکیل مدافع در دادگاه داره صحبت میکنه ، در جای دیگری در یک سکانس دیگری به جای اون بیمار روانی که در واقع قتل اصلی رو انجام داده هم صحبت میکنه.
یا حتی در جای دیگه پرویز ربیعی که داره جای سر نگهبان صحبت میکنه در یک جای دیگری جای اون مامور مه داره سرشماری آمار انجام میدن برای پشت بوم و قیرگونی و اینا ، و داره اونجا اسامی زندانیا رو معرفی میکنه هم صحبت میکنه .
خب این ضعف در دوبلاژ هست ولی مدیر دوبلاژ باید چه کنه ؟
انزو حکمت :
شما میگی درواقع این بخاطر کمبود دوبلور بوده ؟
ابوالفضل بوستانی :
آفرین ولی باید اینو در نظر داشته باشی که نه تنها به خاطر کمبود دوبلور در دوبله فارسی بلکه بخاطر کمبود دوبلور متخصص . مدیر دوبلاژ میگه دارایی من از کسانی که منعطف باشند ، حرفهای باشند ، تکنیکال باشند ، چقدر هست ؟ من چند تا دوبلور با این مشخصات تو بساطم دارم ؟ و به همین علت این اتفاق میفته
حتی من یه خاطره دارم از خود آقای عرفانی در رابطه با دوبله فارسی که اومده بود در برنامه خنده وانه و داشت صحبت میکرد یه خاطره تعریف میکردن و میگفتن که ما میرفتیم خونه مردم اونا چهره مارو نمیشناختن ولی از روی صدا میفهمیدن ما کی هستیم و مارو تشخیص میدادن .
صدای دوبلورهای قدیمی در دوبله فارسی برای همه آشنا بود ولی الان به قول شما دقیقا در تایید حرفتون در پادکست قبلی صداها همه ردیف شده ، یه شکل شده و ما نمیتونیم صدای یک زن رو از صدای یک زن دیگه در همون فیلم تشخیص بدیم .
مثلا یک لحظه شما تصمیم گرفتی وسط فیلم بری در خونه رو باز بکنی ، یه چایی واسه خودت بریزی ، تو اتاق کار داشته باشی و از پای فیلم بلند شی ، اینقدر این صدای دوبلور ها باید جذاب و گیرا باشه که شما از طریق گوش هم بتونی داستان را دنبال کنی .
انزو حکمت :
یعنی بدون اینکه حتی تصویر رو برا چند لحظه ببینی ، صدای شخصیت ها رو متمایز بتونی تشخیص بدی ، متمایز کنی و داستان رو دنبال کنی
ابوالفضل بوستانی :
دقیقا . اما امروز در دوبله فارسی میبینی آقا شخصیت رول اول با رول آخری هیچ فرقی با همدیگه نداره . گیج میشی یک لحظه چشم ببندی ، یه لحظه روتو بکن اونور و تصویر رو نبینی یه دفعه میبینی اصلاً روال داستان اصلا نمیدونی کجاست و از دستت در میره .
انزو حکمت :
خب این چقدر گوینده تاثیر داره ؟ یعنی منظورم اینه مثلا شما الان به عنوان مدیر دوبلاژ وقتی داری کار میکی و میبینیم گویندت اینقدر رو شخصیت فیلمش مسلط نیست چیکار میکنی؟ مثلا فرض کن الان شما قرارداد کار رو با گوینده بستی و خوب الان روز ضبطه میاد و میبینی اصلا شخصیت گویندت نزدیک به اون شخصیت اصلی که توی فیلم قراره به جاش صحبت کنه نیست. چیکار میتونی کنی ؟
ابوالفضل بوستانی :
دقیقاً هیچ کاری نمیشه کرد و کاری از دست مدیر دوبلاژ ساخته نیست .
انزو حکمت :
نمیتونه مثلاً گوینده رو عوض کنه یا اینکه پروژه دوبله فارسی رو به تاخیر بندازه؟
ابوالفضل بوستانی :
امکان به تعویق انداختن پروژه که وجود نداره چون سفارش دهنده از مدیر دوبلاژ موقع بستن قرار داد فیلم یه تایم خاصی میخواد . مثلا میگه من به شما یه هفته مهلت میدم که این پروژه رو به من تحویل بدید.
آفرین این چیزی که شما فرمودید دقیقاً همون پلکانی بودن اون ماجراست. چرا دوبلورهای اون موقع پیشرفت کردن امیر جان ؟
شما سر یک هفته نمیتونی یک دوبلور پرورش بدی . بله که میشود این دوبلور پرورش پیدا کند، اما این کار تدریجی و به مرور اتفاق میفته . خودتون بدنسازی کار میکردین ، و نسبت به این موضوع آگاهی داری که یک عضله رو یک شبه نمیتونی پرورش بدی .
خب این حنجره هم عضله هست و دارای شعوره . خب یک شبه نمیشود این رو مطابقت داد ، منعطف کرد. شما صدای یک صدای خام رو نمیتونی تو یک هفته مثل صدای آقای منوچهر اسماعیل کنی .
راز موفقیت دوبله فارسی در گذشته
در سالهای اولیه دوبله فارسی ، من سریع گریزی بزنم به ۱320 تا ۱۳۴۰ که شروع دوبله فارسی بود ، چون سینما نو و جدید بود و در واقع در ایران قدمت آنچنانی نداشت ، فیلم ها در اون زمان همش از هند میومد و از اون طرف فیلمهای فارسی تولید میشد و این فیلم ها صدابرداری سر صحنه نداشتن و معمولاً باید دوبله میشدن.
این ماجرا میدان آزمون و خطای خیلی خوبی بود برای گویندههای اون زمان. انقدر فیلمهای هندی درجه ۷ انقدر فیلم های فارسی درجه ۷ میومد، طیف وسیعش انقدر زیاد بود و در خود فیلمها هم انقدر اغراق و اگزجره بودن وجود داشت که فرصت خوبی بود برای آزمون خطای دوبلورها .
اون زمان میدان اصلی بود که دوبلور خودش رو محک بزنه ۲۰ سال با همین فیلمهای در پیت با این فیلمها به قول معروف خودش رو سازگار بکنه تا تازه با صدا آشنا بشه تا زمیانی که اون زمان که فیلمهای درجه یک اروپایی وامریکایی میومد این میشد میدان اصلی ارائهشون .
اما حالا ما این رو دیگه نداریم در این جامعه امروزی یعنی در قرن ۲۱ در واقع سال 1403 یا 2024 میلادی این رو ما میتونیم تو خونمون تمرین بکنیم.